Embedded Files
Liście cz.2
Liście cz.2
Czas na drugą część ekscytującego tematu, jakim są liście u roślin. Tym razem zajmiemy się blaszką liściową, jej kształtem oraz unerwieniem. W materiale pojawi się wyjątkowo więcej rycin, niż zdjęć. Lepiej obrazują one zróżnicowanie blaszek liściowych.
Ryc. 1 Kształt blaszki liściowej a – szpilkowaty, b – równowąski, c – lancetowaty, d – lancetowatoeliptyczny, e – eliptyczny, f – kolisty (okrągły), g – rombowy, h – trójkątny, i – jajowaty, j – odwrotnie jajowaty, k – klinowaty, l – łopatkowaty, m – nerkowaty, n – sercowaty, o – odwrotnie sercowaty, p – strzałkowaty, r – oszczepowaty
Kształt blaszki liściowej jest bardzo zróżnicowany. W zasadzie każdy gatunek ma trochę inny kształt liścia. Naukowcy jednak, dla ułatwienia sobie opisywania roślin podzielili je na kilkanaście (nawet nie kilka, a kilkanaście) głównych. Oczywiście co autor, to dodaje coś od siebie, więc ta liczba będzie zmienna w różnych źródłach. Przedstawię tutaj podział oparty o 17 odmiennych form. Jest to skan ksera z książki, przez co jakość nie jest idealna, co widać po dorysowanych przeze mnie brakujących obrazkach. Mimo to uznałam, iż zamieszczę ją tutaj, gdyż w prosty sposób pokazuje różnorodność kształtów blaszek liści.
Dla łatwiejszego skojarzenia podam kilka przykładów roślin o danych kształtach liścia. Szpilkowate liście posiadają rośliny iglaste, takie jak cis czy jodła, równowąskie liście to domena traw, rombowe liście posiada brzoza brodawkowata, łopatkowate liście posiadają stokrotki, nerkowaty liść posiada chociażby kopytnik pospolity, a strzałkowaty – strzałka wodna.
Zdj. 1 Nerkowaty kształt liścia kopytnika pospolitego, 5.04 2021 r.
Co istotne, powyższy podział nie jest sztywny. Mogą występować różne kombinacje, na przykład: jajowatoeliptyczne, sercowatoeliptyczne czy równowąskolancetowate. Różne mogą być też zarówno nasady, jak i szczyty liścia.
Ryc. 2 Kształt nasady liścia a – sercowaty, b – strzałkowaty, c – oszczepowaty, d – klinowaty, e – zaokrąglony
Ryc. 3 Szczyt liścia a – ucięty, b – stępiony, c – wcięty, d – wykrojony, e – tępy, f – ostry, g – sztyletowaty, h – zaostrzony
Kolejną, ważną cechą morfologiczną jest brzeg blaszki liściowej.
Ryc. 4 Rodzaje brzegów liścia a – całobrzegi, b – piłkowany, c – karbowany, d – ząbkowany, e – falisty, f – orzęsiony, g – podwójnie piłkowany
Zdj. 2 Pierzastowrębny, piłkowany brzeg liścia złotlinu japońskiego, 20.05.2021 r.
Oczywiście i tu mogą występować miksy typu brzeg liścia karbowanopiłkowany czy podwójnie karbowany. Przykładami różnych brzegów liścia jest chociażby liść buku pospolitego dla całobrzegiego i orzęsionego czy dębu szypułkowego dla karbowanego.
Następnym, rozpatrywanym problemem jest stopień podzielenia blaszki. Wiele gatunków posiada głębsze wcięcia, niż tylko delikatne piłkowanie (jak na powyższym przykładzie złotlinu). Gdy wcięcia dochodzą do 1/4 szerokości liścia, mówimy wtedy o wrębach. Dzielą się one na liście dłoniastowrębne (nerwy rozchodzą się mniej więcej z jednego miejsca) i pierzastowrębne (od głównego nerwu po długości rozchodzą się pomniejsze nerwy). Jeśli blaszka jest głębiej wcięta, ale nie dalej niż do 1/3 szerokości liścia, wtedy mówimy o klapowaniu. Tutaj również mamy podział na liście dłoniastoklapowane i pierzastoklapowane z taką samą zasadą, jak wyżej. Jeśli wcięcia dochodzą do 2/3 szerokości liścia, wydzielone części blaszki nazywają się łatkami, a cały liść jest albo dłoniastodzielny, albo pierzastodzielny. Może się również zdarzyć, iż wcięcie sięga niemal do głównego nerwu, wtedy liść taki nosi nazwę dłoniastosiecznego lub pierzastosiecznego. Oczywiście nic w przyrodzie nie może być łatwe, więc każdy odcinek liścia może dalej dzielić się na kolejne, a ten na kolejne. W ten sposób mamy do czynienia z liściem podwójnie lub potrójnie pierzastosiecznym/pierzastodzielnym. Co ciekawe, wielokrotnie pierzastosieczne/pierzastodzielne liście są cechą charakterystyczną rodziny baldaszkowatych.
Zdj. 3 Wielokrotnie pierzastosieczne liście kopru ogrodowego, 22.06.2021 r.
Zdj. 4 Dłoniasta nerwacja u klonu japońskiego, 23.05.2021 r.
Zanim przejdę do nerwacji liści muszę wspomnieć o ogonkach liściowych. Może on być w przekroju obły, spłaszczony, kanciasty bądź rynienkowaty (tak charakterystyczny dla chociażby selera naciowego).
Nerwację można podzielić na 3 rodzaje: równoległą, kiedy wszystkie nerwy biegną równolegle do siebie, co ma miejsce u traw; pierzastą, kiedy można wyróżnić nerw główny i odchodzące w bok od niego mniejsze nerwy oraz dłoniastą, gdy wszystkie nerwy wychodzą z jednego punktu i wachlarzowo rozchodzą się po liściu.
Zróżnicowana może być również powierzchnia blaszki liściowej. Dzielimy ją na: gładką, szorstką, matową, połyskującą, równą, pomarszczoną, fałdowaną, omszoną lub owłosioną. Na koniec pokażę sposoby ustawienia liści na łodydze (ulistnienie).
Ryc. 5 Ulistnienie a – różyczkowe, b – skrętoległe (naprzemianległe), c – naprzeciwległe, d – okółkowe
O liściach można jeszcze sporo napisać, jednakże nie jest to wykład uniwersytecki, aby rozkładać każdy listek na części pierwsze. Zawarłam tu sporo informacji i jak dla początkujących ogrodników, powinny być one wystarczająca. Nikt przecież nie mówił, że ogrodnictwo, a zwłaszcza budowa morfologiczna roślin jest łatwa. A to dopiero pierwszy element budowy roślin…
Page updated
Google Sites
Report abuse