Ogrody renesansowe

Po „wiekach ciemnych” nastąpił obrót o 180 stopni w postrzeganiu świata. To nie Bóg i wiara byli najważniejsi, a człowiek i rozum. Uporządkowano architekturę oraz ogrodnictwo. Powrócono do wzorców antycznych. Nastała era rozwoju sztuki i kultury: Renesans.

Datowanie

Renesans w ogrodnictwie rozpoczął się w połowie XVI w i zakończył w połowie XVII w. Należy tu jednak zwrócić uwagę, iż nie wszędzie rozwijał się w tym samym czasie. Jako kolebkę uznaje się Włochy, stąd też wiele nawiązań do starożytnego Rzymu i Grecji. Z Włoch nurt ten rozprzestrzenił się na południowo-zachodnią Europę, a dopiero z pewnym opóźnieniem dotarł do centrum i na wschód, dlatego też polski Renesans wykształcił się słabiej i później, a także posiadał cechy kolejnej epoki – Baroku.

Elementy renesansowe w ogrodach

Ogrody również podążały za tą modą. Stały się regularne, symetryczne, bardzo często pojawiała się liczba 4 oraz jej krotność. Najprostszą i najczęściej stosowaną figurą w architekturze był więc kwadrat.

Tereny zielone stały się miejscem na pokaz. Im zdobniejsze, tym lepiej. Miały sprawiać przyjemność patrzącym, w tym mieszkańcom pałaców, więc często tworzone były na skarpach, by można było podziwiać wzory z roślin z okien budynków. Na terenie umieszczano murki oporowe, tajemnicze groty, zaskakujące formy wodne oraz rzeźby kamienne porośnięte mchem i porostami. Całość była tworzona z olbrzymim rozmachem. Zamiast schodów prowadzono potężne rampy. Pomiędzy nimi spływała kaskadami woda.

Dla chwili prywatności tworzono giardino secreto – sekretne ogrody przeznaczone do kameralnego wypoczynku właścicieli posesji i najbliższych znajomych. Znajdował się on przy ścianie budynku i był oddzielony od reszty terenu. Nikomu postronnemu nie było wolno przebywać w tym miejscu, a ogrodnik mógł go pielęgnować tylko wtedy, kiedy nie było właściciela.

Największą ozdobą, prócz elementów wodnych, były partery ogrodowe. Stanowiły one wydzieloną część ogrodu, w której znajdowały się kwatery oraz krzyżujące się pod kątem prostym ścieżki. Każda kwatera otoczona była niskim żywopłotem i posiadała często różne wypełnienie, jednakże posiadała swoje odbicie lustrzane po drugiej stronie ścieżki, będącej główną osią parteru.

Mniej ozdobnym, lecz bardzo ciekawym elementem renesansowych ogrodów były labirynty. Zawsze na planie koła lub kwadratu, wypełniony najróżniejszymi wzorami. Geometryczny środek akcentowany był placykiem z altaną, rzeźbą, fontanną lub chociażby drzewem. Wyróżniano dwa rodzaje labiryntów: płaski (niski), którego całość można było obejrzeć bez wchodzenia doń oraz wysoki, w którym faktycznie można było się zgubić, gdyż wysokie ściany ograniczały pole widzenia.

Ciekawym jest fakt, iż mimo całego procesu porządkowania ogrodów wydzielano teren niemal całkowicie nienaruszony, tak zwany gaj (silvatico). Był to obszar z naturalną roślinnością poprzecinany ścieżkami. W miejscach przecięcia dróg stawiano fontannę lub rzeźbę.

W związku z epoką rozumu, nie mogło również zabraknąć elementów naukowych, badawczych. I tak tworzono zwierzyńce typu współczesnego zoo, jednakże nadal nawiązujące do średniowiecza oraz pierwsze, rzeczywiste ogrody botaniczne. Najstarszy ogród botaniczny postał w Pizie, w 1543 r., a kolejny w Padwie w 1545 r. Pierwszy niestety nie przetrwał, natomiast drugi funkcjonuje do dziś dzień. W Polsce pierwsze ogrody botaniczne powstały w Krakowie w 1750 r. oraz we Wrocławiu w 1810 r. Na tym przykładzie widać o ile później docierały do Polski kolejne nowinki.