Embedded Files
Ogrody starożytnego świata
Ogrody starożytnego świata
Mapa 1. Tereny „żyznego półksiężyca”
Jako kolebkę cywilizacji podaje się tereny położone w delcie Eufratu i Tygrysa, a także w delcie Nilu. To tam, na „żyznym półksiężycu” powstawały pierwsze, w pełni zorganizowane państwa, a wraz z nimi pierwsze ogrody. Mezopotamia, Persja, Egipt, a później Grecja i Rzym. Mimo pozornie niesprzyjającego, gorącego klimatu, tworzono tam niemal rajskie ogrody, mocno kontrastujące z pustynnymi i półpustynnymi terenami wokół. Dzisiaj, jedynymi pamiątkami po tych cudach starożytnego świata są rysunki na papirusach, mozaiki oraz kamienne fundamenty.
Powstawanie ogrodów w Starożytności datuje się od XX w p.n.e. do V w n.e. Spełniały one kilka funkcji. Przede wszystkim miały być miejscem wypoczynku i ucieczką przed wszechobecnym upałem, stąd zbiorniki wodne i rośliny cieniujące. Tereny te najczęściej były otoczone dość wysokim murem, by wiatr nie nanosił piasku z okolicy i nie wysuszał powietrza. Wiele roślin miało swoje symboliczne znaczenie, co sugeruje pewien mistycyzm – być może medytowano w ich zaciszu. Miały być w końcu praktyczne. Rosły tam drzewa, krzewy i pnącza owocowe, a w zbiornikach wodnych pływały ryby.
Ryc. 1 Okres powstawania ogrodów starożytnych
Starożytny Egipt
Powstanie państwa egipskiego datuje się na przełom XX/XIX w p.n.e. Tak też można datować pierwsze ogrody egipskie. Ogólny ich plan był podobny. W centrum znajdował się prostokątny basen lub kanał w kształcie litery „t”. Dookoła sadzono niskie rabaty, które z kolei otoczone były szpalerem drzew. Całość okalał mur. Rośliny sadzone były bardzo gęsto, dzięki czemu obniżały odczuwalną temperaturę. Woda była prowadzona w taki sposób, by była w ciągłym ruchu, co również wpływało na obniżenie temperatury powietrza. Konstruowano cały szereg zastawek i przelewów, by ułatwić podlewanie zieleni.
Ryc. 2 Malowidło ścienne z grobowca w Tebach, przedstawiające plan ogrodu z basenem pośrodku Źródło: Majdecki L., 1978. Historia ogrodów. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s:26.
Ryc. 3 Wizualizacja ogrodu w Starożytnym Egipcie
Mimo całego skomplikowanego systemu, wybór roślin wytrzymujących tamtejsze warunki nie był wielki. Najważniejszym drzewem była sykomora – symbol Egiptu, święta roślina. Oprócz niej sadzono drzewa owocowe (w tym figowce), akacje oraz palmy. Z winorośli tworzono cienniki, a ich owoce przetwarzano na wino. Kolejnymi, mającymi swoje znaczenie roślinami były: lotos – symbol Nilu oraz papirus – symbol kwiatów. Dodatkowo sadzono zawilce, maki, osty, trzcinę i chryzantemy.
Mezopotamia
Mezopotamia znajdowała się w dorzeczu Eufratu i Tygrysa. Na temat tamtejszych ogrodów nie ma zbyt wielu informacji, lecz ta, która przetrwała, zaćmiewa wszystkie inne ogrody. Mieszkańcy Mezopotamii byli świetnymi murarzami, złotnikami, a także ogrodnikami. Stworzyli oni jeden z siedmiu cudów świata – Wiszące Ogrody Semiramidy. Szacuje się, iż powstały w VI lub VII w p.n.e. Był to prezent króla Nabuchodonozora II dla swej żony, Amytis. Ogrody te składały się z tarasów, a przewieszające się przez mury rośliny sprawiały wrażenie zawieszonych w powietrzu. Całość była sztucznie nawadniana wodą z Eufratu. Niestety nie przetrwały do naszych czasów, więc jedyne, co możemy oglądać, to ryciny, rysunki i wizualizacje komputerowe, przedstawiające ów cud.
Ryc. 4 Wizualizacja Wiszących Ogrodów Semiramidy
Zdj. 1 Ogród w stylu islamskim, Berlin, 1.09.2017 r.
Ciekawym jest fakt, iż perskie ogrody przypominają późniejsze barokowe założenia. Być może były wzorcem dla tych bogatych, europejskich rezydencji.
Persja
W położonej w wschód od Mezopotamii Persji tworzono niemal rajskie ogrody. Persowie kochali zieleń i to ona dominowała kryjąc rezydencję w swym gąszczu. Bardzo często na terenie znajdował się zwierzyniec, chociaż równie często można było spotkać oswojone zwierzęta spacerujące dostojnie po ogrodzie. Całość była regularnie rozplanowana: dwie osie kompozycyjne dzieliły ogród na cztery części. Wzdłuż nich prowadzono drogi, które dodatkowo akcentowano wąskimi kanałami. Miejsce przecięcia osi podkreślano basenem, fontanną lub pawilonem. Tutaj również osłaniano ogrody ceglanym murem.
Persowie cenili rośliny kwitnące i pachnące. W spisie roślin znaleźć można było cyprysy – symbol nieśmiertelności, wiśnie, pomarańcze, cytryny, granaty, wawrzyny, róże, mirty oraz piwonie.
Starożytna Grecja
Ogrody greckie, w przeciwieństwie do perskich, były dość surowe. Projektowano je już na etapie projektowania całego miasta. Tylko najbogatsi mogli sobie na nie pozwolić. Osoby średniozamożne posiadały często skromne ich namiastki. Ogrody stanowiły „pokój pod gołym niebem”. W centrum znajdował się zbiornik wodny, a dookoła stały rzeźby oraz rośliny w donicach. Całość okolona była kolumnowym portykiem. Pod nim, w cieniu, znajdowały się drogi spacerowe. Greckie ogrody nazywane są często perystylowymi – czyli dziedzińcowymi.
Oprócz ogrodów prywatnych, na terenie miasta lub tuż poza nim znajdowały się tak zwane święte gaje, porastające zbocza wokół świątyń oraz ogrody wewnątrz gimnazjonów.
Zdj. 2 Kolumnowy portyk, Berlin, 1.09.2017 r.
Ryc. 5 Rekonstrukcja Willi Hadriana, Tivoli (dawny Tibur), Włochy Źródło: Majdecki L., 1978. Historia ogrodów. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s:57.
Starożytny Rzym
Rzymianie bardzo dużo elementów kulturowych przejęli od Greków. Tyczy się to również ich ogrodów, które były bardzo skromne. Posiadłości Rzymian można podzielić na dwa rodzaje: dom miejski (villae urbanae), oraz rezydencję podmiejską (villae suburbanae). Najbogatsi posiadali zarówno dom w mieście, jak i poza nim. Ze względu na ciasną zabudowę miast, tu również występowały ogrody perystylowe. Były to prostokąty okolone ze wszystkich stron zabudową pomieszczeń mieszkalnych. Mała architektura ograniczona została do kolumnowych portyków. Głowna oś kompozycyjna prowadzona była wzdłuż wmętrza budynku i od niej odchodziły kolejne wnętrza. Sadzono tu jodły, buki, dęby, platany, cyprysy, figi, wiśnie, grusze, jabłonie, oliwki, wawrzyny, mirt, rozmaryn, bukszpany, różę, chryzantemy, maki lilie i fiołki. Popularne było strzyżenie roślin, czym zajmował się topiarus, a strzyżone formy nazywano topiarami. Jeśli ktoś był bardzo bogaty, posiadał drugi, większy taki ogród na terenie domu miejskiego. Wille miejskie lokowane były na najbardziej dominujących wzgórzach w okolicy. Tu z kolei ogród rozrastał się do olbrzymich rozmiarów, gdyż nic go nie ograniczało, prócz zasobności portfela właściciela.
Źródło:
Majdecki L., 1978. Historia ogrodów. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, ss: 18-58.
Page updated
Google Sites
Report abuse